کم عمر واده د نړۍ په ډېرو وروسته پاتې هېوادونو کې تر ټولو لویه ټولنیزه ستونزه ده، خو په ځانګړي ډول په افغانستان کې یې اغېزې پراخې، ژورې او اوږدمهالې دي. دا ستونزه نه یوازې د انجونو ژوند خرابوي، بلکې د نارینه وو، کورنۍ، ټولنې او راتلونکي نسل پر شخصیت، تعلیم، اقتصاد او رواني حالت هم بد اغېز پرېږدي. ډېری ودونه د کلتوري فشار، اقتصادي ستونزو، دودونو او نا اګاهۍ له امله په کوچني عمر کې ترسره کېږي، چې پایله یې ډېرې جدي ستونزې دي.
---
۱. د انجونو لپاره د کم عمر ودونو زیانونه
۱) د تعلیم له منځه تلل
کله چې نجلۍ په کم عمر کې واده کوي:
ښوونځی پرېږدي
زده کړه نیمګړې کېږي
د لوړې زدهکړې امکان له منځه ځي
دا نه یوازې د نجلۍ لپاره تاوان دی، بلکې د ټولنې لپاره هم، ځکه چې یوه نالوسته ښځه د یو نالوستي کورنۍ لامل ګرځي.
---
۲) رواني فشار او اضطراب
کم عمرهنجونې لا د ماشومانو په عمر کې وي؛
د واده او مسؤلیتونو دروند بار یې رواني روغتیا ځپي، لکه:
وېره
خپګان
بې باورۍ
ځان کم ارزښتی ګڼل
کورني فشارونه
دا منفي احساسات ځینې وختونه ټول عمر ورسره پاتې کېږي.
---
۳) د زیږون خطرونه
یو کم عمره بدن د مور کېدو لپاره تیار نه وي.
د دې پایلې:
د زیږون پر مهال خطر
د ماشوم زیانمن روغتیا
د مور کمزوري
د ژوند د له لاسه ورکولو زیات خطر
له همدې امله په نړۍ کې د کم عمره میندو د مړینې کچه تر ټولو لوړه ده.
---
۴) د کورني تاوتریخوالي امکان زیاتېږي
کم عمره نجلۍ:
تجربه نه لري
ځان نه شي ساتلی
د حقوقو دفاع نه شي کولای
نو ډېر وخت د تاوتریخوالي قرباني کېږي.
---
۵) اقتصادي ستونزې
کله چې نجلۍ لوړې زدهکړې نه لري:
د کار چانس یې کم وي
د کورنی اقتصاد پر خاوند بار شي
د بېوزلۍ نسل دوام پیدا کوي
---
۶) د شخصیت نیمګړی پرمختګ
نجلۍ د ماشومتوب لوبې، زدهکړې، ملګرتیا او مهارتونه له لاسه ورکوي.
دې ته “د ماشومۍ غلا کېدل” هم ویل کېږي.
---
---
۲. د نارینه وو لپاره د کم عمر ودونو تاوانونه
که څه هم ډېری خلک فکر کوي چې کم عمر واده یوازې د نجونو ستونزه ده، خو په حقیقت کې نارینه هم د دې پایلې تجربه کوي.
---
۱) د مسؤلیت دروند بار
یو کم عمره هلک چې لا ژوند نه دی زده کړی، ناڅاپه د:
کورني مسؤلیتونو
اقتصادي لګښتونو
د تعامل او چلند مهارتونو
سره مخ کېږي.
دا وزن د فشار، ناکامۍ او ځوان عمر کې د ژوند ستړیا سبب کېږي.
---
۲) د زدهکړې پرېښودل
په ځینو سیمو کې هلکان هم د واده له امله:
ښوونځی پرېږدي
کار ته مجبوریږي
د خپل مسلک او راتلونکي فرصتونه له لاسه ورکوي
---
۳) رواني فشار
کم عمره خاوند هم د هغو وظیفو د ترسره کولو هڅه کوي چې لا یې د ذهن او بدن وړتیا نه لري.
پایله یې:
خپګان
فشار
ناکام احساسات
د کورنۍ شخړې
---
۴) د ټولنیزو مهارتونو کمزوري
کله چې هلک لا ماشومتوب تجربه نه کړي او ننګونو ته وړاندې شي، نو:
نرمښت نه لري
د خبرو مهارت نه لري
د کور چلند نه زده کوي
اړیکې ناکامې کېږي
---
۳. د کورنیو او ټولنې لپاره زیانونه
۱) د بېوزلۍ دوام
که دواړه لوري نالوسته او بې مهارته وي، نو کورنۍ:
په اقتصاد کې نه وده کوي
د ماشومانو اړتیاوې نه شي پوره کولای
نسل تر نسله بېوزلي دوام کوي
---
۲) د کورنۍ شخړې او طلاق
نامناسب سن، نه پوهه، نه بلوغ، او نه تجربه — دا ټول د:
شخړو
بد ځواب
تاوتریخوالي
طلاق
لامل کېږي.
---
۳) د ماشومانو خراب روزنه
کم عمره مور او پلار:
د ماشوم روزنې مهارت نه لري
اقتصادي سرچینه نه لري
په احساساتو ولاړ چلند کوي
دا د راتلونکي نسل شخصیت زیانمنوي.
---
۴) د ښځو د حقونو نقض
کم عمر واده د ښځې د حقونو جدي نقض دی:
د تعلیم حق
د انتخاب حق
د روغتیا حق
د ارام ژوند حق
ټول له منځه ځي.
---
۴. حل لارې او بدیلونه
حل یوازې د حکومت له خوا نه، بلکې ټولنې ګډ کار ته اړتیا لري.
✦ د ښوونې عامول
✦ د کورنیو پوهاوی
✦ د دیني علماوو رول
✦ د اقتصاد ملاتړ
✦ د نجونو خوندیتوب
✦ د ځوانانو روزنه
---
پایله
کم عمر واده د افغانو انجونو، نارینه وو، کورنیو او ټولنې لپاره یو خاموشه خو خطرناک ناورین دی. دا د زدهکړې له منځه وړل، رواني فشار، اقتصادي ضعف، کورني اختلافات، او د نسل د خرابېدو لامل کېږي.
هره نجلۍ او هلک حق لري چې په ارامه، باعزته او سالم عمر کې واده وکړي.
د ماشوم ودول د دین، عقل او انسانیت له نظره هم ناسم کار دی.
کم عمر واده
د ماشومانو واده
د افغان نجونو ستونزې
د افغان کورنیو ستونزې
د نجونو حقونه
د ماشومې نجلۍ واده تاوان
د افغانستان ټولنیزې ستونزې
د کم عمر واده اغېزې
د نجونو تعلیم
د ماشومانو ساتنه
د کورني تاوتريخوالي مخنیوی
روغتیايي خطرونه
رواني فشار
جبري واده
د کورنیو پوهاوی
د کم عمر هلکانو مسوولیت
د ودونو دودونه
ټولنیز بدلون
د نجونو راتلونکی
د افغان ټولنې اصلاح
