_(cropped).jpg)
د ټکنالوژۍ نړۍ کې هره ورځ نوې کیسې لیکل کېږي، خو ځینې کیسې داسې وي چې د تاریخ برخه ګرځي. د ۲۰۲۵ کال د اکتوبر په لومړیو ورځو کې د نړۍ اقتصاد یو تاریخي خبر خپور شو: ایلان ماسک د تاریخ لومړی کس شو چې خالصه شتمني یې د ۵۰۰ میلیارده ډالرو کچې ته ورسېده. دا یوازې د پیسو خبره نه ده، بلکې د یو انسان د نوښت، زړورتیا او بېسارې هڅو یو ځانګړی مثال دی.
---
د ایلان ماسک لنډ ژوندلیک
ایلان ماسک په ۱۹۷۱ ز کال کې په سویلي افریقا کې وزېږېد. له ماشومتوبه یې د ساینس او ټکنالوژۍ سره لېوالتیا لرله. د زده کړو پر مهال یې د کمپیوټر پروګرامنګ او سوداګرۍ په برخه کې ډېر مهارتونه ترلاسه کړل. وروسته له کاناډا څخه امریکا ته ولاړ، او هلته یې د خپلې سترې سفر پیل وکړ.
ماسک د وخت په تېرېدو سره د څو مهمو نړیوالو شرکتونو بنسټ کېښود:
PayPal: د آنلاین پیسو لېږد یوه مشهوره پلاتفورم.
Tesla: د برېښنایي موټرو لوی نړیوال شرکت.
SpaceX: د فضایي توغندیو او د ستورمزلو د راتلونکي لپاره یو لوی ګام.
Neuralink: د انسان دماغ او کمپیوټر د وصلولو لپاره نوښتګر پروژه.
The Boring Company: د ځمکې لاندې تونلونو او ترانسپورتي حللارو شرکت.
دا ټولې پروژې د هغه د شتمنۍ د زیاتېدو بنسټونه دي.
---
شتمني څنګه محاسبه کېږي؟
د "خالص شتمنۍ" معنا داده چې ټولې شتمنۍ (سهمونه، نغدې پیسې، ملکیتونه، او نورې قیمتي برخې) له پورونو او مکلفیتونو څخه منفي شي. د ماسک د شتمنۍ لویه برخه په بازار کې د هغه د شرکتونو د سهمونو په ارزښت پورې تړلې ده.
کله چې د ټیسلا سهمونه لوړېږي، د ماسک شتمني په میلیونونو او حتی میلیاردونو ډالرو لوړوالی مومي.
د سپېس اېکس په څېر خصوصي شرکتونه چې په بازار کې پلورل کېږي نه، د متخصصینو له خوا د اټکلي ارزښت پر بنسټ محاسبه کېږي.
د نورو شرکتونو (لکه xAI او Neuralink) ارزښت هم ورو ورو په ماسک د پانګې په زیاتېدو کې مرسته کوي.
---
ولې ۵۰۰ میلیارده ډالر؟
د ماسک شتمنۍ په ۲۰۲۵ کال کې له څو عواملو له کبله د نیم ټریلیون کچې ته ورسېده:
۱. د ټیسلا د سهمونو لوړیدل
ټیسلا د نړۍ په کچه د برېښنایي موټرو تر ټولو مشهوره کمپنۍ ده. د سهمونو د بیو لوړوالی د ماسک خالص شتمنۍ په لویه کچه پورته کړ.
۲. د سپېس اېکس ارزښت
سپېس اېکس د فضایي توغندیو او ستورمزلو په برخه کې یو له مشهورو شرکتونو څخه دی. د شرکت ارزښت په میلیاردونو ډالرو اټکل شوی، او د ماسک برخه پکې خورا لوړه ده.
۳. د نوښت پر اساس پانګه
ایلان ماسک یوازې سوداګر نه دی، بلکې یو نوښتګر دی. هغه د ټکنالوژۍ په هره څانګه کې د نوو حللارو په لټه کې دی. د همدې امله پانګهوال د هغه پروژو ته په ډاډه زړه پیسې اچوي، چې دا هم د شتمنۍ د لوړیدو لامل دی.
---
د شتمنۍ مانا
که څه هم ۵۰۰ میلیارده ډالر یو ستر رقم دی، خو دا یوازې د شخصي بډاینې خبره نه ده. د ماسک شتمني د ټکنالوژۍ د پرمختګ، د فضا د څېړنو، د پاکې انرژۍ د بدلون او د مصنوعي ځیرکتیا د راتلونکي په برخه کې د نوو دروازو د پرانیستو ښکارندویي کوي.
---
انتقادونه او ننګونې
ماسک د ډېرو خلکو لپاره یو الهام دی، خو منتقدین هم لري. ځینې خلک وايي:
د هغه شتمني ډېر د بازار په بدلون پورې تړلې ده او تل د خطر سره مخ ده.
د ده ځینې پروژې (لکه نیورالینک) له اخلاقي او علمي بحثونو سره مل دي.
د ماسک د مدیریت سټایل کله ناکله جنجالي ګڼل کېږي.
خو سره له دې ټولو، د هغه کارنامې د نړۍ اقتصاد او ټکنالوژۍ په نقشه کې یو ځانګړی ځای لري.
---
الهام د ځوانانو لپاره
د ماسک کیسه یوازې د پیسو نه ده. دا کیسه د زړورتیا او د نوښت ده. د هغه ژوند ځوانانو ته دا پیغام ورکوي:
د لویو خوبونو لاره هېڅکله اسانه نه وي، خو شونې ده.
که یو څوک د خطر منلو زړه ولري، نو کولای شي نړۍ بدله کړي.
ټکنالوژي د راتلونکي تر ټولو ستره وسیله ده.
---
پایله
ایلان ماسک اوس د نړۍ د شتمنو کسانو په تاریخ کې ځانګړی ځای لري. د نیم ټریلیون ډالرو خالص شتمني یوازې یو شمېر نه دی، بلکې د یو انسان د نوښت، زړورتیا او دوامدارو هڅو نتیجه ده. که څه هم د بازار شرایط په شتمنۍ اغېز لري، خو د ماسک نوم به د ټکنالوژۍ او سوداګرۍ په تاریخ کې د تل لپاره په ځانګړي رنګ یادېږي.